ریشه پاپیه ماشه در ایران

ریشه پاپیه ماشه در ایران

گمان مى‌رود که پاپیه‌ماشه ابتدا در هند رواج داشته و سپس به اروپا رفته و بعد به ایران آمده است.

گمان مى‌رود که پاپيه‌ماشه ابتدا در هند رواج داشته و سپس به اروپا رفته و بعد به ايران آمده است.

در دورهٔ ايلخانى، جلد تاب بسيار معتبر از نوع جلد ساده يا ضرب بوده و تا آن زمان پاپيه‌ماشه در ايران رايج نبوده است. اما مدارک نشان مى‌دهد که اين هنر از دورهٔ صفويه به ايران راه يافته است و به تکامل رسيده است. در آن دوران جلد کتاب و اشياى ديگر از جمله قلمدان را با اين روش مى‌ساخته‌اند که در تزئين آنها اغلب مناظرى از شکار شاهان را نقاشى مى‌کردند. در اين دوره قزوين و اصفهان مرکز عمدهٔ توليد اين محصول بوده‌اند.

در اواخر اين دوره، نقش گل سرخ و گل و برگ‌هاى سايه‌دار طبيعى در پاپيه‌ماشهٔ اصفهان جاى خاصى داشتن، اين هنر در دورهٔ زنديه به اوج کمال رسيده و در دورهٔ قاجار و تا همین امروز نيز ادامه يافته است.

انواع بکارگيرى پاپيه‌ماشه
از شيوهٔ پاپيه‌ماشه بيشتر در جلدسازى، قلمدان‌سازى و مصنوعاتى مثل قاب آينه و سطوح رحل قرآن و ... استفاده مى‌شود.

جلدهاى لاکى
جلدهاى لاکى از زيباترين جلدهاى کتب خطى است که از قرن نهم هجرى در ايران متداول شد و پيوسته به ظرافت و زيبايى آن افزوده شد. در قرون ۱۲ و ۱۳ هجرى به بالاترين درجهٔ شکوه و ظرافت دست يافت. جلدهاى روغنى با توجه به نوع بوم و شيوه‌هاى تزئين بسيار متنوع هستند. از جمله مى‌توان به جلد روغنى بوم سفيد، بوم موجي، بوم سياه، و بوم ته طلايى سبز و قرمز و ... اشاره کرد.

قلمدان‌سازى
قلمدان‌سازى يکى از دست‌ساخته‌هاى نفيس هنرى ايران در گذشته است. موضوع نقاشى‌هاى روى قلمدان‌ها اغلب افسانه‌هاى قديمى و شاعرانه مثل شيرين و فرهاد، خسرو و شيرين، ليلى و مجنون، يوسف و زليخا و همچنين صحنه‌هاى شکار و رزم و بزم بوده است.

نقاشى لاکى روى ساير دست‌ساخته‌ها
از نقاشى لاکى براى تهيه مصنوعات مسطح چون جلد آلبوم، جلد کتا، قاب آينه، سطوح رحل قرآن و ... نيز استفاده مى‌شود.

شيوهٔ اجراى پاپيه‌ماشه
در اين روش نياز به يک لوح سنگى صيقلى است که ضخامتى بين ۱۲ تا ۱۵ سانتى‌متر داشته باشد و طول و عرض آن حدود ۵۰ و ۶۰ باشد. براى ساخت جلد يک کتاب، يک صفحه کاغذ سفيد مرغوب که از هر طرف ۲ سانتى‌متر بزرگ و عظیم‌تر از جلد نهايى است، در آب خيس مى‌کنند. سپس آن‌را روى لوح سنگى صاف مى‌کنند تا حباب هوا در زير آن نماند.

سپس ورقه‌هاى کاغذ چاپ با همان اندازه را در يک تشت بزرگ و عظیم خيس کرده و با دقت روى کاغذ اصلى قرار مى‌دهند، تا حدى که ضخامت دلخواه بدست آيد. سپس کاغذ نازک ديگرى روى آن مى‌گذارند. و تخته‌اى روى آن قرار داده و ۲۴ ساعت زير فشار مى‌گذارند تا خشک شوند. بعد دور ورقه‌ها را مى‌بُرند و آمادهٔ کار مى‌شود.

در قلمدان‌سازى از دو قالب استفاده مى‌شود، يکى براى غلاف، يکى براى کشو. براى ساخت غلاف دور قالب توپرى را با صابون آغشته مى‌کنند و ورقه‌هاى کاغذ روى آن مى‌چسبانند و مى‌کوبند و پرداخت مى‌کنند. پس از پايان کار، يک انتهاى آن را به شيوه‌اى که شکل نهايى غلاف خواهد بود، مى‌برند و قالب را در مى‌آورند.

کشو را در درون قالبى با همان ابعاد قالب غلاف مى‌سازند. پس از خشک شدن کشو، قالب را در مى‌آورند و انتهاى بريده شده غلاف را بر يک انتهاى آن سوار مى‌کنند و سپس هر دو را سوهان مى‌کنند تا هم اندازه شوند. آنگاه رويه قلمدان آمادهٔ نقاشى است. زمينهٔ نقاشى تنها يک پوسته است؛ در قلمدان‌هاى مرغوب از کتيرا و در انواع ارزان‌تر، از سريشم يا صمغ عربى استفاده مى‌شود. کار نقاشى مستقيماً روى پوسته واحد انجام مى‌شود. در گذشته رنگ‌ها را با سفيده تخم‌مرغ مى‌آميختند ولى اکنون از سريشم يا صمغ عربى يا شيره انگور استفاده مى‌کنند.

پس از پايان نقاشي، روى قلمدان روغن مى‌زنند، که ترکيبى است از روغن بَزرک، روغن جلا و سندروسي. در روش قديمى فقط روغن جلا مى‌زدند. در حال حاضر از مقوا به‌جاى لايه‌هاى کاغذ استفاده مى‌شود.

جهت اطلاع از آخرین تغییرات وب سایت نازترین در خبرنامه وبلاگ ثبت نام کنید:

نظرات شما عزیزان:

شنبه 21 دی 1392